Πένθος, απώλεια… κοινώς αυτό ορίζεται ως το συναίσθημα λύπης και θλίψης που νιώθει κάποιος, όταν του συμβεί κάποια μεγάλη συμφορά, συνήθως όταν χάσει κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο. Ειδικά, το πένθος είναι μία φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια και διαφέρει από την κατάθλιψη σε πολλά σημεία. Ωστόσο, για κάποιους ανθρώπους μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο σοβαρή κατάσταση, να οδηγήσει δηλαδή, σε μορφές παθολογικού πένθους («παρατεταμένο πένθος» κ.ά.) που να απαιτούν τη βοήθεια ενός ειδικού.
Πότε όμως, μπορεί να παρατηρηθεί το πένθος; Η διεργασία του πένθους μπορεί να παρατηρηθεί και για άλλους λόγους εκτός του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου. Τα αιτία μπορεί να αφορούν το χωρισμό ή το διαζύγιο, την απώλεια της εργασίας, την απώλεια μίας φιλίας, την απώλεια ενός κατοικίδιου ζώου, την απώλεια ενός συναισθηματικά φορτισμένου αντικειμένου (π.χ. σπίτι), την απώλεια ενός προσωπικού ονείρου, καθώς και την απώλεια που μπορεί να προκύψει από ναρκισσιστικό τραύμα (π.χ. ο ακρωτηριασμός ή η μαστεκτομή).
Κατά την διάρκεια της απώλειας και της οδύνης παρατηρούνται αλλαγές τόσο σε ψυχολογικό, κοινωνικό, αλλά και σε γνωστικό επίπεδο. Συνήθως οι άνθρωποι παθαίνουν σοκ και αρνούνται την κατάσταση, νιώθουν ένα συναισθηματικό μούδιασμα, θυμώνουν, νιώθουν ενοχές, κλαίνε, δυσφορούν, νιώθουν ταραχή και άγχος, ενώ παρατηρείται και αλλαγή στην όρεξη και στον ύπνο τους. Κοινωνικά φαίνεται να απομονώνονται, να αποσύρονται και κάποιες φορές να έχουν συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους (π.χ. υπερβολικό κάπνισμα). Ακόμα, γνωστικά φαίνεται να έχουν έντονα όνειρα περί απώλειας, να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, ενώ κάποιες φορές υπάρχουν και ψευδαισθήσεις (οπτικές ή ακουστικές). Στην πλειοψηφία τους αυτές οι αντιδράσεις τείνουν να εκδηλώνονται ανεξάρτητα από το αν η απώλεια ήταν αναμενόμενη ή όχι.
Σύμφωνα με την Δρ. Kubler-Ross υπάρχουν πέντε στάδια πένθους, τα οποία φαίνεται να διανύουν τόσο τα άτομα που επρόκειτο να πεθάνουν, όσο και τα άτομα που πενθούν. Το πέρασμα από το ένα στάδιο στο άλλο δεν ακολουθεί πάντα γραμμική πορεία, ούτε έχει την ίδια χρονική διάρκεια, ενώ μπορεί να συμβούν εναλλαγές από το ένα στάδιο στο άλλο. Τα στάδια αυτά είναι:
Το πρώτο στάδιο της άρνησης, το οποίο περιλαμβάνει την αντίσταση/άρνηση του ατόμου στην προοπτική/πραγματικότητα της απώλειας, απορρίπτοντάς την ως αναληθή.
Η συναισθηματική κατάσταση του θυμού περιλαμβάνεται στο δεύτερο στάδιο, όπου η συνειδητοποίηση του γεγονότος έχει αρχίσει. Το άτομο ψάχνει να βρει κάποια υπαιτιότητα πίσω από τον θάνατο, κάποιον ή κάτι γι’ αυτό που του συμβαίνει, αποδίδοντας εκεί το βάρος της ευθύνης. Συνήθεις αντιδράσεις είναι η οξυθυμία και ο εκνευρισμός.
Στο τρίτο στάδιο της διαπραγμάτευσης, το άτομο επεξεργάζεται γνωστικά τον θάνατο. Σκέφτεται περισσότερο τι συνέβη και γιατί, ενώ αναρωτιέται «τι θα γινόταν αν…». Μοιάζει με την προσπάθεια του ατόμου να γεφυρώσει την ίδια του τη ζωή που έχει κοπεί στα δύο. Είναι η αναζήτηση δύναμης και θέσπισης νέων ορίων για να μπορέσει να συνεχίσει.
Η κατάθλιψη που ακολουθεί χαρακτηρίζεται από βαθύ πένθος και θρήνο, συναισθήματα που επισκιάζουν και αποδιοργανώνουν τη ζωή του ατόμου σε όλα τα επίπεδα. Το στάδιο αυτό δεν νοείται ως ψυχική διαταραχή, καθώς πρόκειται για το βίωμα της απώλειας, το οποίο σταδιακά θα δώσει τη θέση του στην αποδοχή της κατάστασης. Σε αυτή τη φάση έρχεται η εξοικείωση με την απώλεια και η προσαρμογή σε μια νέα πραγματικότητα που δεν περιλαμβάνει το αγαπημένο πρόσωπο/ πράγμα/ κατάσταση. Η έκφραση των συναισθημάτων συμβάλλει σημαντικά στο τελικό στάδιο του πένθους που αφορά την αποδοχή του γεγονότος και τη συνέχιση μιας φυσιολογικής πορείας προς την καθημερινότητα.
Ολοκληρώνοντας αξίζει να επισημάνουμε πως ο πόνος του πένθους είναι κάτι που δεν ελαττώνεται με το πέρασμα των ετών. Το πένθος που βιώνει κανείς για τα αγαπημένα του πρόσωπα/ αντικείμενα/ καταστάσεις τον συνοδεύει στη ζωή με την ίδια ένταση του πόνου, όμως τελικά αν καταφέρει να αναπτυχθεί, να χαρεί, να κάνει τα όνειρά του πράξεις… αυτό το πένθος μπορεί να είναι διαχειρίσιμο!
*Αν νιώθεις πως βρίσκεσαι σε μία τέτοια διεργασία πένθους και χρειάζεσαι βόηθεια να διαχειριστείς τα συναισθήματα και τις σκέψεις σου, μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου για να κλείσεις το πρώτο σου ραντεβού μέσω email ή μέσω τηλεφώνου.
Comments